- Ngeli hii hujumuisha aina tatu za nomino:

1. Nomino zote (ziwe za viumbe au vitu) katika hali ya udogo k.m: kitoto,kijito, kijitu, kijia, kigombe n.k.

2. Nomino za vitu ambazo umoja huanza kwa silabi ch na wingi huanza kwa vy k.m: chakula, chombo, cherehani, chuo, chandarua.

3. Nomino za vitu ambazo katika hali ya wastani, umoja huanza kwa silabi ki na wingi huanza kwa silabi vi k.m. kiti, kikapu, kioo, kisigino, kikombe n.k.

 

Vivumishi Kiwakilishi amba–

• Umoja: Kioo ambacho alikinunua ni kikubwa.
• Wingi: Vioo ambavyo walivinunua ni vikubwa.

'O' rejeshi

• Umoja: Kioo alichokinunua ni kikubwa.
• Wingi: Vioo walivyovinunua ni vikubwa.

Ndi- ya kusisitiza

• Umoja: Kikapu hiki ndicho alichokinunua.
• Wingi : Vikapu hivi ndivyo walivyovinunua.

Si- ya kukataa

• Umoja: Kikapu hiki sicho alichokinunua.
• Wingi: Vikapu hivi sivyo walivyovinunua.

Na- ya kirejelei

• Umoja: Chumba hicho nacho hakikaliki. Kinalo joto jingi.
• Wingi : Vyumba hivyo navyo havikaliki. Vinalo joto jingi.

Viashiria/vionyeshi

• Umoja: hiki hicho kile
• Wingi: hivi hivyo vile

 

Viashiria/vionyeshe visisitizi

• Umoja: kiki hiki chicho hicho kile kile,
• Wingi: vivi hivi vivyo hivyo vile vile

Viashiria/vionyeshi radidi

• Umoja: hiki hiki hicho hicho kile kile
• Wingi: hivi hivi hivyo hivyo vile vile

Kivumishi -enye

• Umoja: Kikombe chenye maziwa kimeletwa.
• Wingi: Vikombe vyenye maziwa vimeletwa.

Kivumishi -enyewe.

• Umoja: Kitoto kilikula chenyewe.
• Wingi: Vitoto vilikula vyenyewe.

 

Kivumishi -ote

• Umoja: Amekisoma kitabu chote.
• Wingi: Wamevisoma vitabu vyote.

Kivumishi -o-ote

• Umoja: Mshona nguo atakitumia cherehani chochote.
• Wingi : Washona nguo watavitumia vyerehani vyovyote.

Kivumishi -ngi

• Umoja: Mpishi alinipikia chakula kingi.
• Wingi: Wapishi walitupikia vyakula vingi.

Kivumishi -ngine

• Umoja: Mpishi alinipikia chakula kingine.
• Wingi: Wapishi walitupikia vyakula vingine.

 

Vivumishi vya idadi

kimoja, viwili, vitatu, vinne, vitano, sita, saba, vinane, tisa, kumi, kumi na kimoja, kumi na viwili n.k

Kiulizi -pi?

Umoja: Atakitumia kisu kipi kukatia?

Wingi: Watavitumia visu vipi kukatia?

 

Kiulizi -ngapi?

• Wingi : Watoto walitumia vichana vingapi kuchania?
• Jikumbushe: Je, tulisema nini kuhusu ngapi katika hali ya umoja?

 

Muhimu

1. Ngeli tatu tu ndizo zina nomino za viumbe vilivyo na uhai: a) A-WA: hali ya wastani; b) KI-VI: hali ya udogo; c) LI-YA: hali ya ukubwa

2. Nomino yoyote inapokuwa katika hali ya udogo huhamia katika ngeli ya KI-VI

3. Nomino yoyote ikigeuzwa na kuwa katika hali ya ukubwa huihama ngeli ya hapo awali na kuingia ile ya LI-YA