Matumizi ya nge- na –ngali-

Nge - na–ngali - hutumika kuonyeshea

• tegemeano wa mambo au hali  mbili. –nge

a– ngali zinapotumika, huonyesha kuwa

ukiaji wa jambo  moja hutegemea  utukiajia lile  jingine.

Muhimu

• nge- hutumika kuonyeshea wakati  uliopo

• nayo –ngali huonyeshea  wakati  uliopita.

Kwa hivyo  ni makosa kutumia  –nge-  na

–ngali- katika  sentensi  moja.

Katika hali ya kukubali, inaeleweka

kuwa  jambo  halikutokea  na kwa  hivyo  basi,

hakukuwa na matokeo.

k.m. Ningekuona ningekuita  MAANA YAKE:

Sikukuona na kwa  hivyo  sikukuita.

• Ukanushaji wa – nge - ni – singe - na ule wa

– ngali - ni – singali - .

Katika hali  ya ukanushaji, inaeleweka

kuwa  palikuwa  na tukio  na kwa  hivyo  basi

matokeo fulani.

k.m. Nisingekuona nisigekuita . MAANA

YAKE: Nilikuona na hivyo  basi  nikakuita.

Muhimu

Kamwe –nge-na –ngali hazikanushwi kwa ha-, ila kwa – s i - Unapokanusha, hakikisha kuweka kiambishi cha nafsi au mtendaji k.m. Nisingefika mapema wala sio singefika mapema.